Η εκλογή του Έλληνα υπουργού Οικονομικών στην προεδρία του Eurogroup παρουσιάζεται ως πανευρωπαϊκή αναγνώριση, αλλά η διαδικασία κρύβει ισχυρά παρασκήνια, διπλωματικές ισορροπίες και ρόλο των μεγάλων κρατών.
Η εκλογή του Κυριάκου Πιερρακάκη στην προεδρία του Eurogroup προκάλεσε πανηγυρισμούς στα ελληνικά ΜΜΕ και πολιτικό θόρυβο σε διεθνές επίπεδο. Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε ως «ιστορική στιγμή» και αναβάθμιση της χώρας στο ευρωπαϊκό στερέωμα. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά στη διαδικασία αναδεικνύει πως η προεδρία δεν είναι προϊόν διαφανούς εκλογής αλλά αποτέλεσμα πολύμηνης διπλωματικής διαπραγμάτευσης και πολιτικών ισορροπιών
Ο πρόεδρος του Eurogroup έχει κεντρικό ρόλο στον συντονισμό των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, στη διαμόρφωση της ημερήσιας διάταξης και στη διαχείριση κρίσιμων θεμάτων όπως ελλείμματα, χρέος, τραπεζικός τομέας και επενδύσεις. Οι αποφάσεις του επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών, όμως ο πολίτης δεν συμμετέχει καθόλου στην επιλογή του προέδρου
Η εκλογή γίνεται αποκλειστικά από τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, σε κλειστή συνεδρίαση, χωρίς διακομματικές διαδικασίες ή ακροάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που να δεσμεύουν το αποτέλεσμα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια «διακυβερνητική» επιλογή, όπου οι κυβερνήσεις αποφασίζουν ποιος θα τις συντονίζει.
Η διαδικασία εκλογής
Η υποψηφιότητα ενός υπουργού ξεκινά συνήθως από το ίδιο το κράτος-μέλος, το οποίο ενημερώνει άτυπα άλλες πρωτεύουσες και ξεκινά κύκλος παρασκηνιακών συζητήσεων, τηλεφωνημάτων και διμερών συναντήσεων. Κλειστά γεύματα και δείπνα συχνά καθορίζουν τις πρώτες στηρίξεις. Στην πράξη, η διαδικασία δεν μοιάζει με εκλογή αλλά με επικύρωση ενός «κλειδωμένου» αποτελέσματος.
Η υποστήριξη μεγάλων χωρών όπως η Γερμανία και η Γαλλία λειτουργεί καθοριστικά. Όταν ένας ισχυρός υπουργός Οικονομικών ανακοινώνει δημόσια τη στήριξή του, οι μικρότερες χώρες συχνά συντάσσονται ακολουθώντας το ρεύμα, ενώ η θέση μοιάζει να έχει ήδη αποφασιστεί. Οι ισχυροί δεν διεκδικούν πάντα τη θέση, αλλά επηρεάζουν τις αποφάσεις παρασκηνιακά, εξασφαλίζοντας συμμάχους χωρίς άμεση έκθεση.
Στην περίπτωση του Κυριάκου Πιερρακάκη, η ελληνική κυβέρνηση προώθησε τον ίδιο ως υποψήφιο και εργάστηκε εβδομάδες για να εξασφαλίσει τις απαραίτητες στηρίξεις. Ο Βέλγος υπουργός Βίνσεντ βαν Πέτεγκεμ ήταν ο κύριος αντίπαλος, όμως η δημόσια στήριξη του Γερμανού υπουργού λειτούργησε ως σημείο καμπής, στέλνοντας μήνυμα ότι ο «βόρειος πυλώνας» τάσσεται υπέρ Πιερρακάκη. Το αποτέλεσμα παρουσιάστηκε ως «νίκη της Ελλάδας», ενώ στην πραγματικότητα ήταν η επικύρωση μιας διπλωματικά διαμορφωμένης πλειοψηφίας.
Η σημασία της προεδρίας είναι αδιαμφισβήτητη για τη χώρα, καθώς παρέχει την ευκαιρία συμμετοχής στις στρατηγικές αποφάσεις της ευρωζώνης και ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης της Ελλάδας. Ωστόσο, η ευκολία με την οποία παρουσιάζεται ως «πανευρωπαϊκή επιλογή» παραπλανά το κοινό. Η διαδικασία βασίζεται σε παρασκηνιακές συμφωνίες, ισορροπίες μεγάλων-μικρών κρατών και προσωπικές διαπραγματεύσεις, παρά σε ανοικτή ή δημοκρατική επιλογ
Η πρόκληση για την Ελλάδα δεν είναι απλώς η εκλογή του Πιερρακάκη αλλά η αξιοποίηση της θέσης προς όφελος της χώρας, συνδυαστικά με τη σωστή ενημέρωση των πολιτών για το πώς λειτουργεί πραγματικά η ευρωπαϊκή εξουσία. Η διαφανής ενημέρωση δεν μειώνει την αξία της θέσης, αλλά προσφέρει ρεαλιστική κατανόηση της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής.
Η εκλογή του Πιερρακάκη αποτελεί και αναβάθμιση για την Ελλάδα και αποκαλύπτει τα παρασκήνια της λήψης αποφάσεων στην Ευρώπη. Οι πολίτες καλούνται να δουν πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας και να κατανοήσουν ότι η ισχύς στις κορυφαίες θέσεις της ΕΕ καθορίζεται από κυβερνήσεις για κυβερνήσεις, με διπλωματία, συμμαχίες και ισορροπίες, όχι από ανοιχτές ψηφοφορίε
