Ερευνητικό πρόγραμμα με δορυφόρους και δεδομένα πεδίου αποτυπώνει τη βιοποικιλότητα, την καύσιμη ύλη και τις επιπτώσεις των πυρκαγιών
Η Ελλάδα αποκτά, για πρώτη φορά σε εθνικό επίπεδο, ένα ολοκληρωμένο εργαλείο παρακολούθησης της κατάστασης των δασών της. Επιστήμονες του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και ιδιωτικούς φορείς, υλοποιούν ένα φιλόδοξο ερευνητικό έργο που αξιοποιεί δορυφορικά δεδομένα και πληροφορίες πεδίου.
Στόχος είναι η παραγωγή χαρτών που δείχνουν την υγεία της δασικής βλάστησης, τους τύπους καύσιμης ύλης, τη βιοποικιλότητα και τους κινδύνους που απειλούν τα οικοσυστήματα, σε μια περίοδο όπου η κλιματική κρίση αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών.
Ένα έργο με διεθνή διάσταση
Το πρόγραμμα, με προϋπολογισμό περίπου 1 εκατομμυρίου ευρώ, εντάσσεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και υποστηρίζεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA). Χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και υλοποιείται από τον Αύγουστο του 2024 έως τον Ιούλιο του 2026.Υπεύθυνο για την επιστημονική υλοποίηση είναι το Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του ΑΠΘ, με τη συνεργασία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και των εταιρειών Geosystems Hellas, Nerco και MPLegal.
Οι πέντε θεματικές ενότητες
Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Δημήτρη Σταυρακούδη, το πρόγραμμα αναπτύσσεται σε πέντε θεματικές:
- Χαρτογράφηση της δασικής βλάστησης
- Καταγραφή και κατηγοριοποίηση των τύπων καύσιμης ύλης
- Παρακολούθηση της υγείας των δασών
- Αποτύπωση της βιοποικιλότητας
- Εκτίμηση κινδύνων και απειλών, φυσικών και ανθρωπογενών
Η συλλογή δεδομένων θα καλύπτει τόσο το παρόν όσο και τη διαχρονική εξέλιξη των δασών, με στόχο να δημιουργηθεί μια πλήρης εικόνα των αλλαγών που υφίστανται.
Η σημασία για την αντιπυρική προστασία
Η χαρτογράφηση της καύσιμης ύλης θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς επιτρέπει την ανάπτυξη μοντέλων διάδοσης πυρκαγιάς. Μέσω αυτών, μπορούν να σχεδιάζονται στοχευμένα μέτρα πρόληψης, ανάλογα με την εύφλεκτη βλάστηση που κυριαρχεί σε κάθε περιοχή.Όπως σημειώνει ο κ. Σταυρακούδης, «οι χάρτες που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία δέκα χρόνια δείχνουν μεγάλες αλλαγές στα δάση εξαιτίας των πυρκαγιών, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την Εύβοια και τη νότια Αττική, όπου μεγάλες εκτάσεις έχουν πλέον χαμηλή βλάστηση».
Η φυσική αναγέννηση και τα όριά της
Παρά τις καταστροφές, οι δασικές εκτάσεις της χώρας δεν μειώνονται αριθμητικά, αφού τα δάση έχουν τη δυνατότητα φυσικής αναγέννησης – αρκεί να μη δεχθούν νέες πυρκαγιές. Χρειάζονται όμως 15 έως 20 χρόνια ώστε ένα δάσος να ξαναγίνει παραγωγικό και να επιτελεί τον πλήρη οικολογικό του ρόλο.
Η επόμενη μέρα
Μετά την ολοκλήρωση του έργου, η πλατφόρμα με τα δεδομένα και τους χάρτες θα παραδοθεί στο Υπουργείο, το οποίο θα έχει την ευθύνη αξιοποίησής της για τον σχεδιασμό πολιτικών πρόληψης και διαχείρισης. Παράλληλα, το έργο αναμένεται να αποτελέσει υπόδειγμα για την ανάπτυξη παρόμοιων μεθοδολογιών και σε άλλες χώρες της Μεσογείου, που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις.
Η συστηματική παρακολούθηση της υγείας των δασών μέσω δορυφόρων και σύγχρονων τεχνολογιών αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την προστασία της φυσικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Σε μια εποχή που η κλιματική κρίση αυξάνει τους κινδύνους, η γνώση της πραγματικής κατάστασης των οικοσυστημάτων γίνεται το πρώτο βήμα για μια αποτελεσματική πολιτική πρόληψης, προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης.
