Μπροστά σε ένα σενάριο που αγγίζει τα όρια της απόλυτης εγκατάλειψης βρίσκεται ο Βόρειος Έβρος, σύμφωνα με επιστημονική μελέτη που πραγματοποιήθηκε για την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η έρευνα καταγράφει μία ραγδαία πληθυσμιακή συρρίκνωση, η οποία – εάν δεν ανακοπεί άμεσα – θα οδηγήσει, σε μόλις δέκα χρόνια, σε πλήρη απουσία κατοίκων από πολλές περιοχές του βόρειου τμήματος του νομού.
Ειδικότερα, ο πρόεδρος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Αθανάσιος Καραφύλλης, σε παρέμβασή του, ανέφερε τα εξής: «Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε με ανάθεση σε εμένα προσωπικά και τη δική μου ερευνητική ομάδα από την ΠΕΔ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και με τον προηγούμενο πρόεδρο τον Βασίλη Μαυρίδη και τους επιστημονικούς συνεργάτες του. Η έρευνα είχε τον τίτλο «Οι προοπτικές εξέλιξης της εκπαίδευσης πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και ειδικής αγωγής στην Περιφέρεια ΑΜ-Θ για τα επόμενα 10 χρόνια». Μελετήσαμε τις γεννήσεις που είχαμε από το 2000. Η κορύφωση των γεννήσεων είναι το 2009 με 6.443 γεννήσεις. Η καμπύλη, όμως, όλο και φθίνει μέχρι το 2019, γιατί, όταν ξεκινήσαμε την έρευνα, είχαμε πέσει ήδη γύρω στις 4.000. Εχουμε μια μείωση του ποσοστού ήδη στο 27%.
Σχετικά με την πρόβλεψη γεννήσεων μέσα στην επόμενη δεκαετία, το νούμερο είναι τραγικό. Κρατούν γερά από άποψη πληθυσμού μόνο οι πέντε πόλεις της Περιφέρειας. Στον βόρειο Εβρο ειδικότερα, τα νούμερα είναι απολύτως τραγικά. Μέσα στην επόμενη δεκαετία δεν θα υπάρχει κάτοικος στον βόρειο Εβρο.
Επιπλέον, το πρόβλημα εντείνεται και στα νότια του νομού. Πληροφορήθηκα προ ημερών ότι το Νηπιαγωγείο στον Αβαντα κλείνει, άρα το πρόβλημα δεν είναι μόνο στα Δίκαια, αλλά και έξω από την πόλη της Αλεξανδρούπολης. Ολοι μιλούν για το Δημογραφικό, αλλά επί της ουσίας δεν γίνεται τίποτα. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι το κίνητρο των 10.000 ευρώ είναι αρκετό. Θεωρώ ότι έχουν ευτελίσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια με αυτό το σκεπτικό. Κανείς δεν θα μετακινηθεί από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για να έρθει στον Εβρο για 10.000 ευρώ».
Η γεωργία και η κτηνοτροφία στον Εβρο απαιτούν ανθρώπους με σθένος, γνώση, διάθεση για σκληρή δουλειά και προσαρμοστικότητα στις καιρικές και τις οικονομικές αντιξοότητες. Ομως, οι νέοι εγκαταλείπουν την ύπαιθρο όχι επειδή βαριούνται ή δεν αγαπούν τη γη τους, αλλά γιατί βλέπουν μπροστά τους έναν τοίχο. Η έλλειψη υποδομών, η ανυπαρξία χρηματοδοτήσεων, η ανισότητα με τα μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως η απουσία ενός μακρόπνοου αγροτικού σχεδίου τούς αναγκάζουν να αναζητήσουν αλλού μέλλον. Οι λιγοστοί που μένουν είτε μπλέκονται με μετακλητούς εργάτες είτε προσπαθούν να κρατηθούν με νύχια και με δόντια.
Τα σταβλικά κτίσματα ρημάζουν, οι καλλιέργειες υποβαθμίζονται και τα παραδοσιακά αγροτικά προϊόντα -όπως τα όσπρια Δαδιάς ή τα γαλακτοκομικά του Σουφλίου- απειλούνται με εξαφάνιση. Ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών στον Εβρο ξεπερνά πλέον τα 60 έτη. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι είναι ήδη κοντά στη συνταξιοδότηση – ή έχουν φυσική αδυναμία να συνεχίσουν. Κι όμως, δεν υπάρχουν οι διάδοχοι. Πολλοί ηλικιωμένοι αγρότες διατηρούν τις εκμεταλλεύσεις τους από καθαρή ανάγκη επιβίωσης ή από συναισθηματική σύνδεση, χωρίς να έχουν ποιον να τις παραδώσουν.
Ανω των 60 ετών οι περισσότεροι που ασχολούνται με τη γη
Ο δημογραφικός μαρασμός έχει και άμεσες οικονομικές συνέπειες. Η έλλειψη εργατικών χεριών -είτε μόνιμων είτε εποχικών- ανεβάζει κατακόρυφα το κόστος παραγωγής. Οι εναπομείναντες εργάτες ζητούν υψηλότερα μεροκάματα, οι εργοδότες αναγκάζονται να φέρουν εργάτες από Βουλγαρία ή Αλβανία με κόστος φιλοξενίας, μετακίνησης και ενίοτε… νομικών κινδύνων, ενώ οι καθυστερήσεις στις συγκομιδές μειώνουν την ποιότητα των προϊόντων. Σε πολλές περιπτώσεις, η μηχανική συγκομιδή ή η τεχνολογική υποκατάσταση δεν είναι εφικτή, είτε λόγω ελλείψεων σε εξοπλισμό είτε λόγω των μικρών οικογενειακών εκμεταλλεύσεων. Ετσι, η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού δεν είναι απλώς πρόβλημα λειτουργικό, αλλά αιτία οικονομικής ζημιάς και εγκατάλειψης του επαγγέλματος. Αυτό το κενό δημιουργεί ένα ντόμινο συνεπειών: χωράφια αφήνονται ακαλλιέργητα, ζώα πωλούνται ή σφάζονται βιαστικά, μηχανήματα μένουν αναξιοποίητα, και φυσικά ολόκληρες περιοχές σταδιακά ερημώνουν. Ακόμα και όταν υπάρχουν νεότεροι συγγενείς, συνήθως ζουν σε πόλεις και δεν έχουν τη διάθεση -ή τη δυνατότητα- να επιστρέψουν σε έναν κλάδο που θεωρούν καταδικασμένο.
ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΞΕΙ ΡΙΖΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑΤΑ ΘΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΦΘΟΥΝ, ΤΑ ΧΩΜΑΤΑ ΘΑ ΜΕΙΝΟΥΝ ΑΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΑ
Μάχη με τον χρόνο για τους ντόπιους παραγωγούς
Καμία κυβέρνηση δεν έχει θεσπίσει μια ολοκληρωμένη πολιτική αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος
Το μέλλον, αν συνεχιστεί η παρούσα κατάσταση, διαγράφεται ζοφερό. Μέσα στην επόμενη δεκαετία πάνω από το 60% των σημερινών αγροτών και κτηνοτρόφων του Εβρου θα είναι σε ηλικία μη παραγωγική.
Αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή πολιτικής, τα περισσότερα αγροκτήματα θα εγκαταλειφθούν, η γη θα περάσει σε χέρια εταιριών ή θα μείνει ακαλλιέργητη, η παραγωγή θα μειωθεί δραματικά και η αγροτική ταυτότητα της Θράκης θα χαθεί. Ομως, δεν είναι όλα χαμένα. Υπάρχουν ελπίδες και δυνατότητες. Η ανάδειξη της τοπικής παραγωγής (μέσω ΠΟΠ/ΠΓΕ), η στήριξη νεοφυών αγροτικών επιχειρήσεων, η επιστροφή στην πολυκαλλιέργεια και τα συλλογικά σχήματα, καθώς και ένα πραγματικό εθνικό σχέδιο επανεποικισμού της υπαίθρου μπορούν να αντιστρέψουν την πορεία.
Το πλέον εξοργιστικό για τους κατοίκους του Εβρου είναι η αίσθηση εγκατάλειψης. Καμία κυβέρνηση, ανεξαρτήτως χρώματος, δεν έχει θεσπίσει μια ολοκληρωμένη πολιτική αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος στη Θράκη. Τα λίγα κίνητρα για νέους αγρότες είναι πρόχειρα, αποσπασματικά και κυρίως – χωρίς αντίκρισμα. Οι επιδοτήσεις καθυστερούν, τα σχέδια βελτίωσης μετατρέπονται σε γραφειοκρατικό γολγοθά, ενώ οι επιτόπου έλεγχοι συχνά δημιουργούν περισσότερο φόβο παρά βοήθεια. Χωρίς μακρόπνοη στρατηγική για την παραμονή νέων ανθρώπων στην ύπαιθρο, χωρίς φορολογικά και κοινωνικά κίνητρα, χωρίς επενδύσεις σε αγροτική εκπαίδευση και τεχνολογία, ο Εβρος θα συνεχίσει να μαραζώνει.
Το δημογραφικό πλήγμα δεν περιορίζεται στις καλλιέργειες. Συνοδεύεται από την πλήρη αποδιάρθρωση των δημόσιων υπηρεσιών στην ύπαιθρο: οι αγρότες του Εβρου έχουν ελάχιστη πρόσβαση σε γεωπόνους, κτηνιάτρους, αγροτικά ιατρεία, δημόσιες συγκοινωνίες, ακόμα και σε… ΑΤΜ ή ταχυδρομεία. Οι αποστάσεις αυξάνονται, οι εξυπηρετήσεις δυσκολεύουν, και οι νέοι αποθαρρύνονται ακόμη περισσότερο να ζήσουν ή να παράγουν στην περιοχή.
Ενας νέος κτηνοτρόφος στο Σουφλί, για να βρει εμβόλια για τα πρόβατά του, πρέπει να διανύσει 70 χιλιόμετρα. Ενας καλλιεργητής στο Διδυμότειχο, για να πάρει μια γνωμοδότηση για νέο πρόγραμμα βιολογικής καλλιέργειας, πρέπει να περιμένει εβδομάδες. Αυτές οι καθυστερήσεις και οι δυσκολίες αποτελούν τροχοπέδη για κάθε προσπάθεια αναζωογόνηση.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Εβρος είναι παραμεθόρια περιοχή. Το να αδειάζει η ελληνική ύπαιθρος στα ελληνοτουρκικά σύνορα δεν είναι απλώς μια κοινωνική ανωμαλία. Είναι και ένα πρόβλημα εθνικής σημασίας. Η εγκατάλειψη των συνόρων, η μετατροπή των αγροτικών ζωνών σε «γκρίζες» περιοχές χωρίς ζωή και παρουσία δημιουργεί προϋποθέσεις δημογραφικής αλλοίωσης. Ηδη, σε πολλές περιοχές οι ντόπιοι αγρότες είναι μειονότητα σε σχέση με οικονομικούς μετανάστες. Η μακροπρόθεσμη παραμονή αυτών των ομάδων, σε συνδυασμό με την αδυναμία του ελληνικού κράτους να στηρίξει την εντόπια παραγωγή, μπορεί να οδηγήσει σε μείζονες γεωπολιτικές ανατροπές στο μέλλον.
Το δημογραφικό πρόβλημα στον Εβρο δεν είναι μια στατιστική ανωμαλία. Είναι μια βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια της αγροτικής παραγωγής και της εθνικής ασφάλειας. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι του Εβρου βρίσκονται σε απόγνωση. Χρειάζονται στήριξη, όραμα, πολιτική βούληση και -πάνω απ’ όλα- ανθρώπινη παρουσία. Η ελληνική Πολιτεία πρέπει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να παρακολουθεί την κατάρρευση της Θράκης ή αν θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.
Γενικό το πρόβλημα, αλλά στη Θράκη το σοβαρότερο αποτύπωμα
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρωτογενής παραγωγή απασχολεί στην Ελλάδα σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού, διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (9,7% έναντι 4,2% αντίστοιχα) και οι νέοι αγρότες κάτω των 40 είναι ελάχιστοι (7,2% του συνόλου, όταν στην Ε.Ε. είναι 12%), οι παραπάνω συνθήκες θεωρούνται κρίσιμες, καθώς απειλούν το μέλλον του αγροδιατροφικού τομέα και της οικονομίας. Είναι επίσης θέματα που βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα των ευρωπαϊκών αγροτικών οργανώσεων και είναι αυτά που πυροδότησαν τις διαδηλώσεις του αγροτικού κινήματος για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εργαζομένων και άρση των εμποδίων στην προσπάθειά τους να επενδύουν, να σχεδιάζουν και να καινοτομούν. Σήμερα, ενώ πολλοί νέοι εκφράζουν ενδιαφέρον για τη γεωργία ως καριέρα, και κάποιοι σταδιοδρομούν με επιτυχία σε εύρωστες οικογενειακές γεωργικές επιχειρήσεις και εταιρίες τροφίμων, υπάρχουν πολλές προκλήσεις και εμπόδια.
Μια σοβαρή Πολιτεία αυτά θα τα είχε ήδη λύσει.
Πηγή:ellinasagrotis.gr
