Στις 27 Αυγούστου που τιμάται ο Άγιος Φανούριος, συνηθίζεται οι νοικοκυρές να φτιάχνουν φανουρόπιτες, τις οποίες μοιράζουν στη γειτονιά αφού ευλογηθούν πρώτα από την εκκλησία.
Ο Άγιος Φανούριος είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ιστορική ύπαρξή του αγνοήθηκε μέχρι και τον 14ο αιώνα, οπότε και ανευρέθη εικόνα του, στο νησί της Ρόδου.
Σύμφωνα με την εικόνα του, ο άγιος ήταν νεαρός στρατιώτης ο οποίος υπέστη 12 μαρτύρια. Υπάρχει επίσης η υπόθεση από ερευνητές ότι ο άγιος συγχέεται με τον Άγιο Γεώργιο, καθώς η εικόνα φαίνεται να έχει αρκετές ομοιότητες με αυτή του Αγίου Γεωργίου.
Από την εύρεση της εικόνας θεωρείται προστάτης του νησιού της Ρόδου.
Γρήγορα μάλιστα η φήμη τους ως αγίου του απλώθηκε στα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Χίο, τη Λέσβο και τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Σήμερα υπάρχουν πολλές εκκλησίες κτισμένες στο όνομά του. Γιορτάζεται στις 27 Αυγούστου.
Έχουμε εθιμικούς, θρησκευτικούς και γαστρονομικούς λόγους για να φτιάξουμε αυτό το πανεύκολο και πεντανόστιμο γλυκό.
Αν χάσατε κάτι και δεν το βρίσκετε με τίποτα, μην ταράζεστε. Υπάρχει μέθοδος αλάνθαστη, δοκιμασμένη στους αιώνες: θα τάξετε μία πίτα για την ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου. Έτσι ακριβώς το διατύπωναν ανέκαθεν οι γιαγιάδες-θεματοφύλακες των θεσμίων. Δεν πρόκειται για πραγματική πίτα με φύλλα, αλλά για ένα μυρωδάτο κέικ χωρίς αυγά και βούτυρο, μόνο με λάδι, για να είναι και νηστήσιμο. Αυτό το παρασκεύασμα που ονομάζεται φανουρόπιτα πρέπει να περιέχει επτά ή εννέα υλικά και όση ώρα το ετοιμάζετε πρέπει να έχετε ένα κερί αναμμένο. Σε πολλά μέρη θυμιατίζουν κιόλας πριν αρχίσουν.
Τα υλικά της φανουρόπιτας
Έχω καταγράψει αμέτρητες φανουρόπιτες. Τα βασικά υλικά είναι το λάδι, το αλεύρι και η ζάχαρη. Προσθέτουν χυμό πορτοκαλιού, καρύδια, σταφίδες, κανελογαρίφαλα. Σε μια συνταγή που έχω από τη Ρόδο, αντί για πορτοκάλι, βάζουν ημίγλυκο κρασί και είναι ωραίο το αποτέλεσμα. Σε μία μόνο περίπτωση, πρόσφυγες από την Καππαδοκία μού είπαν για φανουρόπιτα ανεβατή (με μαγιά δηλαδή), αρωματισμένη με γλυκάνισο αντί για κανελογαρίφαλα.
Το τελετουργικό και η ιστορία του Αγίου Φανουρίου
Κατά τη διάρκεια παρασκευής της Φανουρόπιτας λέμε και μια ευχή
Η Ευχή που πρέπει να διαβαστεί κατά την παρασκευή της Φανουρόπιτας που φτιάχνουμε προς τιμήν του Αγίου Φανουρίου:
«Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Ουράνιος Άρτος, ο της βρώσεως της μενούσης εις τον αιώνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ο δοτήρ των αγαθών, ο δέ Ηλιού τροφήν αγεώργητον πηγάσας, η ελπίς των απηλπισμένων, η βοήθεια των αβοηθήτων και σωτηρία των ψυχών ημών. Ευλόγησον τα δώρα ταύτα και τους ταύτα σοι προσκομίσαντας, εις δόξαν σήν και τιμήν του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου. Παράσχου δέ, αγαθέ, τοις ευπρεπίσασι τους πλακούντας τούτους, πάντα τά εγκόσμια καί υπερκόσμια αγαθά σου. Εύφρανον αυτούς εν χαρά μετά του προσώπου σου, δείξον αυτοίς οδούς προς σωτηρίαν. Τα αιτήματα τών καρδιών αυτών καί πάσαν τήν βουλήν αυτών ταχέως πλήρωσον, οδηγών αυτούς προς εργασίαν τών εντολών σου, ίνα διά παντός εν ευφροσύνη καί αγαλλιάσει υμνώσι καί δοξάσωσι το πάντιμον καί μεγαλοπρεπές όνομά σου, πρεσβείαις της υπερευλογημένης Θεοτόκου, του αγίου ένδοξου νεομάρτυρος Φανουρίου, του Θαυματουργού, καί πάντων σου τών αγίων. Αμήν».
Όταν ψηθεί η φανουρόπιτα, οι ευσεβείς την πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστεί και μετά τη μοιράζουν. Αρχικά πρέπει να μοιράσουν τουλάχιστον επτά κομμάτια έξω από την εκκλησία. Την υπόλοιπη μπορούν να την πάρουν στο σπίτι, για να τη μοιράσουν στα μέλη της οικογένειας, σε γείτονες και φίλους. Σε πολλές εκκλησίες υπάρχουν παρεκκλήσια του Αγίου Φανουρίου, όπου κάθε Δευτέρα διαβάζονται φανουρόπιτες. Πολλοί δεν τις πηγαίνουν στην εκκλησία, απλώς τις μοιράζουν. Πριν φας το κομμάτι, πρέπει να πεις τρεις φορές: «Θεός σχωρέσει τη μάνα του Αη Φανούρη».
Όλες αυτές οι λαϊκές τελετουργίες δεν έχουν καμία σχέση με τη θεολογική πλευρά του ζητήματος. Στο συναξάρι του αγίου δεν υπάρχει τίποτα που να τον συνδέει με φανερώματα. Λέγεται μάλιστα Φανούριος ο Νεοφανής γιατί μέχρι τον 14ο – 15ο αιώνα ήταν άγνωστος. Τότε, βρέθηκε η εικόνα του στη Ρόδο (γι’ αυτό και είναι προστάτης ολόκληρου του νησιού). Ο άγιος εικονίζεται με στολή Ρωμαίου στρατιώτη, νεαρός στην ηλικία, να κρατάει ένα σταυρό, το πάνω άκρο του οποίου είναι αναμμένη λαμπάδα. Ολόγυρα στην εικόνα είναι ζωγραφισμένα τα μαρτύριά του, αλλά ούτε πότε μαρτύρησε αναφέρεται ούτε καμιά πληροφορία που αφορά την οικογένειά του είναι γνωστή. Άρα η ιστορία ότι ο άγιος είχε μια αμαρτωλή μητέρα και, όταν τάξεις πίτα για τη συγχώρεση της ψυχής της, εκείνος σου φανερώνει τα απολεσθέντα αντικείμενα είναι μάλλον λαϊκός θρύλος που δεν στηρίζεται σε στοιχεία.
